1923 roku domagał sie˛ od MSW stworzenia podstawy prawnej dla polskich wpływów na Wschodzie mie˛dzy innymi przez „nalez˙yte obsadzanie urze˛dów duchownych obu wyznan´ oraz wpółdziałanie obu Kos´ciołów i duchowien´stwa z rza˛dem na rzecz polskiej idei pan´stwowej”97. Wicewojewoda poleski J. Goruk 15 sierpnia 1924 roku postulował, aby MWRiOP ingerowało w obsadzanie stanowisk kos´cielnych, gdyz˙ mianowanie przez władze diecezjalne „pasterzy, cze˛sto o niskich kwalifikacjach moralnych, niskim poziomie umysłowym, s´wiadczy, z˙e władze te nie zdaja˛ sobie sprawy z doniosłych zadan´, jakie ma rza˛d i jego organy da˛z˙a˛ce do ugruntowania pan´stwowos´ci polskiej na ziemiach wschodnich. Ws´ród kleru katolickiego zbyt cze˛sto spotyka sie˛ ludzi, dla których interesy pan´stwowe odgrywaja˛ drugorze˛dna˛ role˛; w pierwszym rze˛dzie maja˛ oni interesy Rzymu”98. Bp Matulewicz był w pełni s´wiadom sytuacji i oczekiwan´ rza˛du. 22 kwietnia 1924 roku pisał do kardynała Gasparriego: „Jes´li chodzi o Polaków, to samo przez sie˛ zrozumiałe, z˙e woleliby miec´ biskupa ordynariusza Polaka i to takiego, który by do ich celów narodowych i politycznych zmierzał razem z nimi oraz, na ile to moz˙liwe, takz˙e umacniał powaga˛ religii i swego autorytetu. W tych stronach Polacy dokładaja˛ wszelkich staran´, aby nie-Polaków jak najszybciej spolonizowac´. W stosunku do tej akcji moge˛ byc´ tylko oboje˛tny, gdyz˙ z˙aden je˛zyk nie jest przeszkoda˛ do osia˛gnie˛cia zbawienia. Niech mówia˛ w tym je˛zyku, w jakim komu sie˛ podoba, aby tylko wierzyli w Boga i chodzili jego drogami. Chrystus bowiem nie posłał nas nauczac´ je˛zyków, lecz Ewangelii. Uwaz˙am, z˙e w tych sprawach nalez˙y poste˛powac´ ostroz˙nie i rozwaz˙nie, gdyz˙ bardziej wykształceni i s´wiadomi Białorusini, a takz˙e inni przykro znosza˛ to, z˙e religia i Kos´ciół katolicki sa˛ wykorzystywane jako narze˛dzie wynaradawiania ich rodaków. Takz˙e sam lud wydaje sie˛, z˙e z biegiem czasu jest coraz bardziej s´wiadomy. Na ile moge˛, do wszystkich narodowos´ci staram sie˛ odnosic´ uprzejmie i grzecznie, poniewaz˙ Kos´ciół jest matka˛ wszystkich”99. 97 Tamz˙e, vol. 938, s. 3-11, pismo S. Downarowicza do MSW, 28 II 1923. 98 Tamz˙e, vol. 406, k. 105, J. Goruk do MWRiOP, 15 VIII 1924. 99 Litterae, s. 111-112, list J. Matulewicza do kard. Gasparriego, 22 IV 1924.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI2Mw==