rzymsko-katolickiego [...], jak równiez˙ tworzenie wszystkiego i współdziałanie przy tworzeniu wszystkiego, co polskos´c´ tych ziem powie˛ksza i umacnia, i zda˛z˙a do tego, by one stały przy zjednoczonej niepodległej Polsce”56. W poufnym okólniku do komisarzy powiatowych z sierpnia 1919 roku komisarz generalny piłsudczyk Jerzy Osmołowski polecał udzielac´ przedstawicielom Straz˙y Kresowej „daleko ida˛cej pomocy i poparcia w ich pracy organizacyjnej”57. Gdzie sie˛ podziało wezwanie z odezwy Piłsudskiego skierowane 22 kwietnia 1919 roku do zarza˛du cywilnego, aby „otoczyc´ opieka˛ wszystkich, nie czynia˛c róz˙nicy z powodu wyznania i narodowos´ci”?58 Kos´ciół katolicki na pierwszym miejscu zaliczono do instytucji słuz˙a˛cych „interesom pan´stwowos´ci polskiej i polskiego stanu posiadania.” Nic wie˛c dziwnego, z˙e bp Matulewicz głosza˛cy hasło apolitycznos´ci Kos´cioła miał póz´niej wielkie trudnos´ci ze Straz˙a˛ Kresowa˛. Poczynaja˛c od kwietnia 1920 roku, walki polsko-sowieckie nasiliły sie˛ na całym froncie. 4 lipca obrona polska na północnym wschodzie została przełamana i wojska rosyjskie zacze˛ły zagraz˙ac´ Wilnu. Polska pospiesznie uznała Litwe˛ de facto i okazała che˛c´ nawia˛zania z nia˛ stosunków dyplomatycznych. Premier Władysław Grabski udał sie˛ na Zachód prosic´ o pomoc pan´stwa ententy. W zamian za obietnice˛ pos´rednictwa w zawarciu rozejmu z Rosja˛ oraz ewentualne wsparcie militarne w razie niepowodzenia w rokowaniach 10 lipca w Spa w Belgii mie˛- dzy innymi zobowia˛zał sie˛, z˙e „Wilno ma byc´ niezwłocznie oddane Litwinom i wyła˛czone ze strefy zajmowanej przez bolszewików podczas rezejmu”, oraz zobowia˛zał sie˛ „przyja˛c´ decyzje˛ Rady Najwyz˙szej w sprawie granic litewskich”. 12 lipca Litwa zawarła z Rosja˛ traktat, moca˛ którego znaczna cze˛s´c´ Wilen´szczyzny z Wilnem, Grodnem, Brasławiem, Oszmiana˛ i Lida˛ miały wejs´c´ do pan´stwa litewskiego59. 14 lipca 1920 roku do Wilna wkroczyła Armia Czerwona. Inwazja sowiecka zastała bp. Matulewicza na wizytacji powiatu bielskiego. Z dos´wiadczenia wiedział, z˙e w takiej sytuacji powinien byc´ 176 56 AAN, TSK nr 3, k. 127, statut złoz˙ony do zatwierdzenia przez MSW, II 1919. 57 Tamz˙e, k. 36. 58 Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918-1939, t. I 1918-1932, pod redakcja˛ T. Je˛druszczaka i M. Nowak-Kiełbikowej, Warszawa 1989, s. 41. 59 P. Łossowski, Konflikt..., dz. cyt., s. 109-110, 115-116.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI2Mw==