nych trudnos´ci. Jest potrzebna jedynie formalna zgoda rza˛du niemieckiego i Taryby71. W tym czasie do akcji obsadzenia stolicy wilen´skiej wła˛czył sie˛ arcybiskup Kolonii kardynał Adolf Hartmann. Z jego inspiracji poselstwo pruskie zaproponowało, aby Wilno tymczasowo obja˛ł bp Karewicz72. Poniewaz˙ juz˙ poprzednio taka propozycja została odrzucona, wie˛c i tym razem kard. Gasparri natychmiast odpowiedział odmownie73. Sam ks. Matulewicz, zaniepokojony rozwojem wypadków, 2 wrzes´- nia udał sie˛ do Monachium. Po rozmowie z nuncjuszem Pacellim zanotował z rezygnacja˛: „Wyniosłem wraz˙enie, z˙e trudno przypus´cic´, by Ojciec S´wie˛ty zechciał wzia˛c´ pod uwage˛ moje wyjas´nienia”74. Gdy wydawało sie˛, z˙e nominacja ks. Matulewicza jest juz˙ przesa˛- dzona, 24 wrzes´nia 1918 roku prezydent Smetona w towarzystwie Gabrysa złoz˙ył wizyte˛ przedstawicielowi Stolicy Apostolskiej w Szwajcarii Luigiemu Maglionemu. Odwołuja˛c to, co pisał do niemieckiego komendanta Sił Wschodnich i do litewskich przedstawcieli w Berlinie, teraz „w imieniu swoim i wie˛kszos´ci Taryby” powrócił do koncepcji obsadzenia Wilna przez ks. Olšauskisa. Według niego „mianowanie w stolicy Litwy duchownego polskiego czy spolonizowanego, jak prałat Matulewicz”, czy ks. Uszyłło, który jest „narze˛dziem w re˛kach polonizuja˛cych fanatyków”, byłoby niedopuszczalne i mogłoby zakłócic´ spokój religijny75. W tym czasie sytuacja na frontach była niekorzystna dla pan´stw centralnych. Litwini liczyli sie˛ z kle˛ska˛ swych opiekunów. Dlatego ostatecznie 8 paz´dziernika 1918 roku Smetona wysłał telegram do nuncjusza Pacellego z informacja˛, z˙e zarówno rza˛d niemiecki, jak i Taryba zgadzaja˛ sie˛ na kandydature˛ ks. Matulewicza. Od tego momentu wypadki potoczyły sie˛ w błyskawicznym tempie. Naste˛pnego dnia Pacelli przesłał informacje˛ do Rzymu76. 11 paz´dziernika Georg von Treutler, poseł pruski przy Stolicy Apostolskiej, nawia˛zuja˛c do otrzymanej od Smetony 150 71 Tamz˙e, s. 77-76, pismo M. Erzbergera do E. Pacellego, 16 VIII 1918. 72 ASCAPC, Russia 518, prot. 80306, pismo E. Pacellego do Gasparriego, 17 VIII 1918. 73 ASV, ANM 344, rub. 8686, pismo Gasparriego do Pacellego, 21 VIII 1918. 74 Journal, s. 148. 75 Stolica, s. 79, postulaty A. Smetony spisane przez J. Gabrysa, 25 X 1918. 76 Tamz˙e, s. 80, telegram Pacellego do Gasparriego, 9 X 1918.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI2Mw==