1. NOMINACJA I INGRES Okres pasterzowania w diecezji wilen´skiej (1918-1925) nalez˙ał do najtrudniejszych w z˙yciu Jerzego Matulewicza. Kierownik Wydziału Wyznan´ Religijnych w Wilnie Wiktor Piotrowicz, obserwuja˛c z bliska jego posługe˛ biskupia˛ okiem urze˛dnika, wyraził sie˛, z˙e „Biskup Matulewicz nalez˙y do najtragiczniejszych postaci na tronie wilen´skim”1. Patrza˛c z perspektywy na te lata, moz˙na tez˙ zaliczyc´ je do najowocniejszych, gdyz˙ w nich moz˙e najbardziej okazał miłos´c´ do Kos´cioła i osia˛gna˛ł s´wie˛tos´c´. Dominuja˛cym zagadnieniem, które sie˛ kładło cieniem na cała˛ posługe˛ duszpasterska˛ bp. Matulewicza w diecezji wilen´skiej przez siedem lat i na to, co go spotykało, były sprawy narodowos´ciowe. Diecezja wilen´ska w interesuja˛cym nas okresie obejmowała 80628 kilometrów kwadratowych2, a wie˛c jej obszar wynosił przeszło jedna˛ czwarta˛ powierzchni obecnej Polski. Spos´ród spisów powszechnych jedynie rosyjski z 1897 roku pasował dokładnie do jej granic, jako obejmuja˛cej dwie gubernie: wilen´ska˛ i grodzien´ska˛. Chociaz˙ jest on odległy od interesuja˛cych nas zdarzen´, to jednak przynajmniej w pewnym stopniu moz˙e nam pomóc w wyjas´nieniu niektórych zagadnien´. Według tego spisu, na terenie diecezji wilen´skiej zamieszkiwało ogółem 3194616 osób. Z tego do Kos´cioła katolickiego nalez˙ało 1322309 (41,5%), do prawosławnego 1334000 (41,9 %), i do wyznania mojz˙eszowego 585000 (15,2%). Jako je˛zyk ojczysty jej mieszkan´ców podawano: białoruski – 1596889, polski – 291623, litewski – 2832593. 135 1 W. Piotrowicz, Tragedia ostatniego biskupa wilen´skiego, w: Z zagadnien´ wyznaniowych w Polsce, Wilno 1929, s. 45. 2 Litterae, s. 33, Relatio de statu ecclesiarum Dioecesis Vilnensis, 11 VI 1923. 3 Dane opracowano w oparciu o: [H. Marczyng], Etnograficzno-statystyczny zarys liczebnos´ci i rozsiedlenia ludnos´ci polskiej, opracował Edward Czyn´ski [...], Warszawa 1909, s.94.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjI2Mw==